Leren van eigen activiteiten is van belang én heel leuk. In november 2022 verscheen het rapport ‘Betrek mij gewoon!’ van het onderzoek Ketenbreed Leren. Eén van de werkzame elementen uit de flow van de Beweging van 0 is het delen van hoopvolle aanpakken en (deel)resultaten. In deze #HOEDAN? lichten we aanbeveling 1 uit: Maak een gedeelde verklarende analyse en sluit keuzen in hulp daarop aan.
Ketenbreed Leren is een uniek onderzoek. Om verschillende redenen. Het is uniek in zijn soort. Ondanks het feit dat een klinische opname of een uithuisplaatsing een van de meest ingrijpende interventies is in de jeugdhulp, is er nog nooit eerder op deze manier en op deze schaal onderzoek gedaan naar hoe het zo heeft kunnen gebeuren. Daarnaast is het een uniek onderzoek omdat de jongeren en de ouders zelf zo’n centrale rol hebben gespeeld in het onderzoek. Zij hebben de tijd en moeite genomen en de moed gehad om samen met de onderzoekers hun levensloop door te nemen. Om samen terug te kijken naar al die moeilijke momenten waar er soms met, en soms voor hen beslissingen zijn genomen. Momenten die bepalend waren voor hun verdere ontwikkeling.
Het onderzoek leidde tot 31 unieke levensverhalen met een aantal rode draden. Levensverhalen waaruit we veel kunnen leren.
PROFESSIONALS KIJKEN EN HANDELEN VRIJWEL ALLEEN SYMPTOOMGERICHT.
ZE SLUITEN IN DE BEHANDELING WEINIG AAN OP DE ONDERLIGGENDE VERKLARENDE FACTOREN.
Uit de interviews bleek dat professionals voornamelijk reageren op het gedrag van jeugdigen en ouders dat het meest zichtbaar is. Zo reageren ze meer op de externaliserende gedragsproblemen, dan op de minder zichtbare internaliserende problemen (angst en somberheid), waarvan jongeren zelf aangeven dat ze hier last van hebben. Op deze externaliserende problemen wordt de begeleiding of behandeling vooral ingezet. Veel van deze gedragsproblemen zijn een uiting van achterliggende problemen: het door de omgeving (gezin, onderwijs) niet goed aansluiten op specifieke kindkwetsbaarheden (denk aan: ASS, hoogbegaafdheid of een verstandelijke beperking), sociale problemen zoals armoede of een uiting van eigen problematiek van de ouders die doorwerkt in de opvoedingsrelatie.
Verklarende analyse
Een verklarende analyse is een analyse van aanlegfactoren (kind) en contextfactoren (gezin, school, bredere milieu) die leidt tot klachtgedrag. Het gaat om het samen met het gezin beter snappen waardoor gedrag is ontstaan, waarom het voort bestaat. Duurzame hulp sluit aan op deze onderliggende factoren, en op wat in het verleden wel en niet gewerkt heeft bij de ingezette hulp.
Er zijn verschillende modellen ontwikkeld, afgestemd op de huidige tijd en gebaseerd op de diagnostische cyclus van De Bruyn (Kenniswerkplaats Jeugd Friesland & Bureau Peers, 2021; Van Leeuwen & Geeraets, 2022).
Redenen voor het maken van een verklarende analyse
- Voorkomen dat je symptoomgericht gaat werken (dus niet alleen reageren op waarneembaar gedrag). Dit leidt wel tot tijdelijke verbetering, maar niet op langere termijn. Baat het niet, het schaadt wel. Mensen raken gedemotiveerd, verliezen vertrouwen in hulpverlening.
- Als je in je hulp/context niet duidelijk specifiek aansluit op de hulpvraag van het kind, gaat het kind/ gezin zich gedragen naar de context van de hulpverlener (vooral in residentiele context). Dan ga je als hulpverlener hulp afstemmen op door de hulp gecreëerd gedrag, in plaats van op onderliggende verklarende factoren.
Voorwaarden voor een kwalitatief goede verklarende analyse
- De verklarende analyse gaat altijd om een analyse van zowel kind-, gezin- en contextfactoren.
- De verklarende analyse wordt samen met ouders en kind gemaakt. Het gaat om gedeelde beeldvorming, gedeelde analyse en gedeelde besluitvorming. Een analyse waar ouders en de jongere zich niet in herkennen zal niet leiden tot duurzame resultaten.
- Het maken van een verklarende analyse vraagt tijdens het proces om het geven van psycho-educatie (uitleg waarom je vraagt wat je vraagt).
- De verklarende analyse is opgesteld in toegankelijke taal die aansluit bij het gewone leven en is ontschuldigend van toon.
- Een verklarende analyse is een werkhypothese en niet een in beton gegoten werkelijkheid: het werkt als een dynamisch proces dat vraagt om voortdurende bijstelling. Als resultaten van hulp achterblijven is bijstelling van de verklarende analyse nodig.
Download de concrete aanbevelingen voor professionals, zorgaanbieders, branches, gemeenten en opleiders: AANBEVELING 1 Ketenbreed Leren
Volg de Beweging van Nul ook op linkedin
