In de jeugdhulp wordt veel begeleid, behandeld en beleid gemaakt vanuit: we zien een probleem en hier hebben we de oplossing. Dat gebeurt ook met jeugdhulpbeleid: Is er nog steeds kindermishandeling? Dan scherpen we de meldcode aan. Is gesloten jeugdzorg niet goed? Dan maken we kleinschalig verblijf. Maken erg veel kinderen gebruik van jeugdhulp? Dan perken we de reikwijdte in. Er wordt zelden een analyse gemaakt en vrijwel altijd wordt één oorzaak gezien waar dan een oplossing voor bedacht wordt.
Echter jeugdhulp en jeugdhulpbeleid zijn complexe zaken die zelden of nooit één oorzaak hebben en die dus ook zelden beter worden van die ene oplossing. ‘Stellaardjes’ zijn het gevolg. En soms Stellaarden, want ze kunnen erg groot zijn.
De Beweging van 0 heeft met name voor het maken van breed gedragen beleid een middel ontwikkeld om dit reflexmatig handelen te helpen voorkomen, of in termen van Kahnemann om mensen te verleiden bij complexe zaken minder vaak te denken vanuit systeem 1 dan vanuit systeem 2. Niet vanuit snel en instinctief tot een oplossing komen, maar langzaam en logisch een oplossing bedenken en vorm geven.
Nu we een paar jaar werken met 0-platen zien we dat
- het middel ‘tegenstanders’ als gemeenten en aanbieders verbindt
- dat mensen plezier krijgen in ontrafelen van een vraagstuk
- mensen meer ruimte voelen voor ontwikkelen naar een verbetering in plaats van veranderen voor een oplossing
- dat mensen greep krijgen op ontwikkeling naar steeds hoger niveau en daar geloof in krijgen
- vertrouwen krijgen in dat ambitie complex is, maar wel minstens voor een groot deel haalbaar
- er ontstaat plezier in het samen werken aan betere hulp voor kinderen en gezinnen
Vier spelregels
Bij het maken van 0-platen zijn er in ieder geval 4 spelregels.
- We werken met een 0-doel. Dit verwoordt de ambitie. Werken met een 0-doel leidt geregeld tot dubbele ontkenningen, maar in de praktijk hebben we geleerd dat dit tot het goede gesprek leidt. De eerdere, bijna reflexmatige weerstand is bijna verdwenen.
- Het doel moet geformuleerd worden in termen van wat voor kinderen, gezinnen, of samenleving van waarde is. Dus niet “we willen heel goede jeugdhulp”, maar 0 kinderen die zinloos, of zelfs schadelijk thuiszitten in plaats van op school. Goede jeugdhulp is een middel, op een goed manier school volgen het doel.
- Noem altijd als onderwerp eerst een knop waar je zelf aan kunt draaien
- Een 0-plaat is nooit klaar. We kunnen ‘nu’ nadenken over knoppen waar we aan kunnen draaien, maar vanavond thuis, of in de loop van de tijd zul je altijd ontdekken dat er andere knoppen zijn, of dat je een knop hebt bepaald die niet bijdraagt.
Denk groot, doe klein
Werken met 0-platen helpt om vraagstukken niet onterecht te eenvoudig te maken, maar ook om complexiteit overzichtelijk en behapbaar te maken. Het is bovendien enthousiasmerend en verbindend. Het is ontwikkeld binnen de jeugdhulp, maar ook al eens op proef gebruikt binnen de ouderenzorg. Wij denken dat het ook bruikbaar is bij andere grote vraagstukken, zoals bijvoorbeeld milieuproblematiek. Ook milieuproblematiek is iets wat niet één groep kan oplossen, of waar één groep voor verantwoordelijk is. Als er in gezamenlijkheid een 0-plaat gemaakt was hadden we nu wellicht minder polarisatie gehad en meer een gezamenlijk verantwoordelijkheidsgevoel. Gezamenlijke verantwoordelijkheid, dat is wat we ieder die jeugd een goede toekomst wenst toewensen.
Download een uitgebreidere versie met werkwijze: Een 0-plaat. Hoe werkt dat
Wil je zelf aan de slag? Download een eenvoudig Powerpoint-sjabloon met een lege nulplaat: Sjabloon 0-plaat
